Tijdens mijn zoektocht naar Bargoense woorden stuitte ik op een boeiende lijst met termen die vanuit het Ivriet (Hebreeuws), via het Jiddisj, in de Nederlandse volkstaal zijn terechtgekomen.
Vóór de Grote Ramp – de Sjoah – was de joodse invloed op de Nederlandse taal aanzienlijk; een taalkundige erfenis die nog steeds in onze dagelijkse woorden voortleeft.
Ik heb de oorspronkelijke lijst als basis gebruikt en deze uitgebreid door de originele Hebreeuwse woorden en hun transliteratie (klankweergave) toe te voegen.
| Nederlands Woord | Betekenis in het Nederlands | Oorsprong (Ivriet/Hebreeuws) |
| afgepeigerd | dood moe | פגר (peger) |
| attenoie | God | אדוני (Adonai) |
| bajes | gevangenis | בית (bayit) |
| baldoveren | verraden | בעל דיבור (ba'al dibbur) |
| bas, beis | twee | בית (bayit) |
| basserool | onaangenaam iemand | בר ישראל (bar yisra'el) |
| bedibbern | spreken, vertellen | דיבר (dibber) |
| beis | huis, buurt | בית (bayit) |
| bekattering | berisping | מקטרג (mekatreg) |
| beseibelen | zwendelen | זבל (zevel) |
| betoeg | welgesteld | בטוח (batu'ah) |
| biskopee | excuses | פתחון פה (pitron peh) |
| blauw | dronken | בלא (bela) |
| bollebof | baas | בעל בית (ba'al bayit) |
| bolleboos | intelligent iemand | בעל הבית (ba'al ha'bayit) |
| broger | man | בחור (ba'hur) |
| brooche | groet | ברכה (brahah) |
| chadesjemone | protestant | חדש אמונה (hadash emunah) |
| daar ga je! | proost | לחיים (le'haim) |
| dalles | armoede | דלות (dalut) |
| dalven | bedelen | דלפון (dalpon) |
| eidjedies | vreemdgaan | אשת איש (eshet ish) |
| emmes | waar | אמת (emet) |
| gabber | vriend | חבר (haver) |
| gajes | slechte mensen | חיות (hayot) |
| gallemieze | bankroet | חלש (halash) |
| gannef | dief | גנב (ganav) |
| gassie | pet | מכסה (mehkse) |
| gebroeze | slechte vriendenkring | חברותא (havruta) |
| geiling | deel | חלק (helek) |
| geinig | leuk | חן (hen) |
| geintje | mopje | חן (hen) |
| gesjochten | verarmd | לשחוט (lishhot) |
| geteisem | slechte mensen | חתת חטא (hatat het) |
| gis | slim | חטא (heta) |
| goochem | wijs | חכם (haham) |
| goref | sabotage | חרב (herev) |
| goser | ongunstige man | חתן (hatan) |
| gotspe | onbeschaamde brutaliteit | חוצפה (hoetspa) |
| hachelen | eten | אכל (ahal) |
| heibel | problemen, opschudding | הבל (hevel) |
| heitje | kwartje (25 cent) | הא (ha) |
| hillig | tegenspoed, mislukking | הילוך (hiluch) |
| hoteldebotel | verward | עבר ובטל (avar u'vatel) |
| jajem | Jenever | יין (yayin) |
| jat | hand | יד (yad) |
| jatmoos | eerste verdienen van de dag | מעות יד (ma'ot yad) |
| jatschore | gestolen goederen | סחורה יד (sehorah yad) |
| jatten | stelen | יד (yad) |
| jelletje | jong kind | ילד (yeled) |
| joetje | tien gulden biljet | יוד (yod) |
| jofel | goed, fijn | יפה (yafeh) |
| jouker | duur, gevaarlijk | יקר (yakar) |
| kalletje | meisje, prostituee | כלה (kallah) |
| kaps | bankroet | קבצן (kavtsan) |
| kapoeres | kapot | כפרה (kaparah) |
| kapsones | arrogantie | גאותנות (ga'avtanut) |
| kassaie | papieren geld | כתב (ktav) |
| kassiewijle | dood gegaan | השיבנו (heshivenu) |
| kedin | goed, veilig | כדין (kadin) |
| keiltje | glaasje jenever | כלי (kli) |
| kelole | vloek | קללה (klalah) |
| kim | in orde | כן (ken) |
| kinnesinne | jaloezie | קנאה שנאה (kina sin'ah) |
| koefnoen | kost niets | קוף נון (kof nun) / kosjt niks |
| koetsiertje | goedkope brandewijn | חצי (hatsi) |
| kovet | eer | כבוד (kavod) |
| krieje | tegenspoed | קריעה (keri'ah) |
| lampe | problemen, gevaar | למדן (lamdan) |
| lef | moed | לב (lev) |
| lou | nee, niet | לא (lo) |
| lou sjoege | geen benul | לא שגח השגחה (lo shaga'h hashgaha) |
| lou tof | slechte kwaliteit, niet goed | לא טוב (lo tov) |
| louloene | geen uitkomst | לא לנו (lo lanu) |
| majem | water | מים (mayim) |
| majemen | regenen | מים (mayim) |
| makke | klap, pest | מכה (makah) |
| mazematte | gestolen goederen | משא ומתן (masa u'matan) |
| mazzel | geluk | מזל (mazal) |
| meier | 100 gulden biljet | מאה (me'ah) |
| meimus | dood | ממית (memit) |
| mekajem | klap, slag, strijdslag | מכה (makah) |
| melogem | baantje, opdracht | מלאכה (melakha) |
| mesjogge | gek | משוגע (meshugah) |
| mesomme | geld | מזומן (mezuman) |
| mien | kruiper | מאמין (ma'amin) |
| mies | onaangenaam, lelijk | מיאוס (mi'us) |
| miesgasser | onaangenaam iemand | מיאוס חתן (mi'us hatan) |
| mieskat | onaangenaam iemand | מיאוס (mi'us) |
| miesmacher | verpester, verknaller | מיאוס (mi'us) |
| miesponum | onaangenaam iemand | מיאוס פנים (mi'us panim) |
| misjpoge | familie, stam | משפחה (mishpa'hah) |
| Mokum | Amsterdam | מקום (makom) |
| moos | klein geld | מעות (ma'ot) |
| mozeren | praten, verraden | מוסר (moser) |
| muimes | pak slaag, rammeling | מום (mum) |
| nages | vreugde, genot | נחת (nahat) |
| nekeiwe | vrouw | נקבה (nekevah) |
| nieges | slecht, laag | נחות (nahut) |
| niese | vrouw | אשה (ishah) |
| nifteren | vermoorden | נפטר (niftar) |
| olms | oude gek | עולם (olam) |
| ongein | plaag, last | חן (hen) |
| pages | ontmoedigd, ziek | פחד (pa'had) |
| parg | vloek | פרך (parekh) |
| patetter | vloek | פרצוף (partsuf) |
| pekaan | gearresteerd | כאן (kan) |
| penages | makkelijk, kalm | בנחת (be'nahat) |
| penose | onderwereld | פרנסה (parnasah) |
| piegem | klein mens | פגימה פגום (pegimah pagum) |
| piezakken | hard werken | פיסח (pise'ah) |
| plat | omgekocht | פלט (palat) |
| pleite | gegaan, verdwenen | פליטה (pelitah) |
| poen | geld | פן פנים (pen panim) |
| ponum, porum | gezicht | פנים (panim) |
| poser | munt | פשוט (pashut) |
| pote | verloren gegaan | פטור (patur) |
| rachmones | medelijden | רחמנות (rahamanut) |
| rambam | vloekje | רמב"ם (Rambam) |
| ramsj | voorraad, uitverkoop | רמאות (rama'ut) |
| ratsmodee | geruïneerd | אשמדאי (Ashmedai) |
| ribbemoos | machtig iemand | רב משה (Rav Moshe) |
| rojemen | verspieden, spioneren | ראה (ra'ah) |
| scheffen | in de gevangenis zitten | ישב (yashav) |
| schim | beroemdheid | שם (shem) |
| schore | goederen | סחורה (sehorah) |
| schorem | slechte mensen | שור וחמור (shor va'hamor) |
| sereibel | in de problemen | שריפה (srefah) |
| sjaskenen | alcohol drinken | שתיין (shatyan) |
| sjed | duivel, vijand | שד (shed) |
| sjikker | dronken | שיכור (shikor) |
| sjikse | niet-joods meisje | שקץ משוקץ (shekets meshukats) |
| sjoege | benul | שגח השגחה (shaga'h hashgaha) |
| sjofel | arm gekleed | שפל (shafal) |
| sjotrem | politie | שוטרים (shotrim) |
| smeris | politieagent | שמירות שמירה (shemirot shemirah) |
| smoes(je) | excuse | שמועה שמועות (shemu'ah shemu'ot) |
| smoezen | kletsen | שמועה שמועות (shemu'ah shemu'ot) |
| soof | gulden | זהב (zahav) |
| sores | problemen, zorgen | צרות (tsarot) |
| spiese | huis | אושפיזין (ushpizin) |
| stennis maken | drukte maken | עשתונות (eshtonot) |
| stiekem | stiekem | שתיקה (shtikah) |
| temeie hear | prostituee | טמאה (teme'ah) |
| tinnef | vuilnis, afval | טינופת (tinofet) |
| tof | leuk, betrouwbaar | טוב (tov) |
| tofelemone | rooms-katholiek | אמונה תפלה (emunah tefelah) |
| tokus, toges | achterste | תחת (tahat) |
| tole | Jesus | תלוי (talui) |
| treife | ongunstig, negatief | טריף (tref) |
| verkienen | verkopen | קניין (kinyan) |
| versmiegelen | verraden | סלח סליחה (slah slihah) |
| wieberig | ging, vluchtte | ויברח יעקב (vayeivra'h Ya'akov) |
| wijgoochem | verwaand, ijdel | וחוכמה (ve'hohmah) |
| zeperen | zwendelen | זבל (zevel) |
No comments:
Post a Comment